ΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ
ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ: ΙΑΠΩΝΙΑ – ΚΙΝΑ
Το βιβλίο που κυκλοφορεί σήμερα , όπως όλα τα βιβλία του συγγραφέα, είναι των εκδόσεων ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ , με ημερομηνία έκδοσης 2006. Τις εκδόσεις είχε αναλάβει η σύζυγός του Ελένη και μετέπειτα ο θετός γιός της Πάτροκλος Σταύρου (εκδότης- επιμελητής)
Το 1938 από τον «Πυρσό» εκδόθηκε το πρώτο μέρος του βιβλίου που είναι η αυθεντική προσωπική γραφή του συγγραφέα . Αργότερα προσαρτήθηκαν στο βιβλίο από τη σύζυγο και τον εκδότη επί πλέον τμήματα σχετικά με τις παραπάνω χώρες .
Είναι ένα ιστορικό-λογοτεχνικό δημιούργημα , θα μπορούσε να πει κάποιος και όχι ταξιδιωτικός οδηγός .
Το βιβλίο που κυκλοφορεί σήμερα χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος είναι το ταξίδι που έκανε μόνος του ο Καζαντζάκης το 1935. Στο δεύτερο μέρος είναι τα κείμενα από τις εμπειρίες του από το δεύτερο ταξίδι του στα ίδια μέρη που δεν μπόρεσε λόγω θανάτου του να εκδώσει. Στο τρίτο μέρος , αναφέρεται με διάφορα κείμενα ο επιμελητής της έκδοσης ο Πάτροκλος Σταύρου:
Στο πρώτο μέρος
Το 1935 ο Νίκος Καζαντζάκης ταξιδεύει μόνος του στην Ιαπωνία και στην Κίνα για πρώτη φορά, ως δημοσιογράφος απεσταλμένος της αθηναϊκής εφημερίδας Ακρόπολις.
Το μέρος αυτό με τις 235 σελίδες του είναι γραμμένο στη δημοτική γλώσσα αλλά με γραμματική της εποχής , με κόμματα, στίξεις κλπ. Είναι γραμμένο στο χαρακτηριστικό ύφος του Καζαντζάκη και της ποιοτικής γραφής του . Η περιγραφική του δεινότητα είναι δεδομένη όπως και η έμφαση στις λεπτομέρειες. Για παράδειγμα όταν περιγράφει ένα άνθος νομίζεις όχι μόνο ότι το βλέπεις αλλά και ότι το μυρίζεσαι . Η ζωντάνια της περιγραφής επεκτείνεται σε πρόσωπα, τοπία , ναούς, μουσικές, φαγητά. Όταν λέει για την αποφορά και την δυσοσμία που επικρατεί σε ένα χωριό που επισκέπτεται, νομίζεις ότι ζεις κι εσύ μαζί τους τις στιγμές , βλέπεις, μυρίζεις, αηδιάζεις.
Συναρπαστικός καρπός του ταξιδιού του ως δημοσιογράφου είναι η αυθεντική συγγραφή του Καζαντζάκη όπου γράφει με πάθος και κατανόηση για τις εμπειρίες του στο Χονγκ-Κονγκ, στο Κόμπε, στο Τόκυο, στο Κυότο, στο Πεκίνο , στη Σαγκάη και αλλού .
- Η φτώχια και η εξαθλίωση της Κίνας στη δεκαετία τού ’30
- η απειλή τής Ιαπωνίας, που αρματώνεται για πόλεμο
- το χρώμα, η μουσική, η αρχιτεκτονική, το θέατρο και η λογοτεχνία των δυο μεγάλων εθνών
όλα ζωντανεύουν ανάγλυφα, μέσα από τις λέξεις τού Καζαντζάκη
Συγκεκριμένα στο έργο του αυτό αναφέρονται
- Αποσπάσματα από Φιλοσόφους, καθοδηγητές θρησκειών, ποιητές
- Αντιλήψεις και δοξασίες των κατοίκων όσον αφορά την κοινωνική και θρησκευτική τους ζωή και τις προλήψεις τους
- Περιγράφονται ενδυματολογικά χαρακτηριστικά και σωματότυποι, προτιμήσεις στο φαγητό, την διασκέδαση
- Γίνονται διαπιστώσεις για το μέλλον των χωρών που επισκέπτεται που πολλές έχουν επιβεβαιωθεί στις μέρες μας
Η εικόνα που αποδίδεται από το σύγγραμμα είναι συνολική: όχι μόνο βλέπεις αλλά κα αφουγκράζεσαι, μαθαίνεις, χαίρεσαι , αποστρέφεσαι.
Περιγράφει ο συγγραφέας τα συναισθήματά του και τα μεταδίδει άμεσα στον αναγνώστη.
Δεν είναι ένας απλός ευχάριστος στην ανάγνωση ταξιδιωτικός οδηγός που τον διάβασες απνευστί και τον ευχαριστήθηκες. Πολλά σημεία πρέπει να τα ξαναδιαβάσεις μια και δυο φορές για να εμπεδώσεις το νόημα . Πρέπει να σταθείς σε κάθε φράση, σε κάθε ενότητα, να σκεφτείς, να κριτικάρεις κι εσύ και συγχρόνως να ενημερωθείς για ιστορικά- πολιτιστικά- θρησκευτικά- κοινωνικά γεγονότα και μετά να προχωρήσεις παραπέρα. Γι’ αυτό και η ανάγνωση δεν γίνεται «εν μια νυκτί» αλλά με στάσεις , με διακοπές. Έτσι και η ανταπόδοση που λαμβάνει ο αναγνώστης είναι και η ανάλογη.
Στο τέλος σου μένει μια πικρία και μια ευφορία συγχρόνως γιατί όχι μόνο έμαθες αλλά και αισθάνθηκες ότι συμμετείχες μαζί με τον συγγραφέα στα δρώμενα άλλοτε αγανακτώντας, άλλοτε χαμογελώντας μετά από μια συναναστροφή με «ιδιαίτερους» ανθρώπους.
Ο Καζαντζάκης δεν ήταν ο συγγραφέας που επισκέπτεται σαν απλός ταξιδιώτης έναν τόπο και που τον περιγράφει επιφανειακά , προσπερνώντας για κάτι άλλο.
Έκανε επισκέψεις σε απομακρυσμένα χωριά, σε υποβαθμισμένα μέρη, επικίνδυνα καταγώγια κα μπήκε σε σπίτια διαφορετικά, συνάντησε ανθρώπους στην απόλυτη φτώχεια . Από την άλλη λόγω των γνωριμιών του συνάντησε και ανθρώπους του πνεύματος και της οικονομικής ελίτ.
Φαίνεται ο συγγραφέας πως πήγε αρκετά ενημερωμένος και διαβασμένος σχετικά. Σε μερικά σημεία η μεταφορά γνώσεων από την μελέτη αυτή στο κείμενο είναι εμφανής.
Εξ άλλου η παραμονή του στις χώρες που επισκέφτηκε δεν ήταν πολυετής για να συμπεριλάβει στο βιβλίο του όλες τις παραμέτρους .
Εκτός των άλλων ο συγγραφέας
- Ασκεί κριτική για την κοινωνική ζωή και την ιστορία των λαών
- Κάνει ρεπορτάζ σαν δημοσιογράφος σε εργοστάσια
- Φιλοσοφεί και κριτικάρει προσωπικά ιδιαίτερες προσωπικότητες
- Στέκεται σε εικόνες και τοποθεσίες χαρακτηριστικές των επιλεγμένων τόπων που επισκέπτεται και τους αναδεικνύει, όντας καλά προετοιμασμένος και ενήμερος εκ των προτέρων για το τι θα συναντήσει
Στο κείμενο μερικές εικόνες και αναφορές ίσως πλατειάζουν και στενοχωρούν τον αναγνώστη ευτυχώς όμως ακόμη και έτσι αυτός ωφελείται από τις γνώσεις που αποκομίζει. Χωρίς αυτές θα έβλεπε διαφορετικά μια κατάσταση.
Ακόμη διαβάζοντας μαθαίνουμε αρκετά για το άτομο του συγγραφέα, τις προτιμήσεις του, τις ιδιοτροπίες , τις ευαισθησίες του. Παρ’ όλο ότι του αρέσει να απομονώνεται συχνά στον εαυτό του, δεν παύει να είναι κοινωνικός, να κάνει φίλους, να συμμετέχει σε δείπνα, να βλέπει θεατρικές παραστάσεις, να συζητά με περαστικούς. Η βοήθεια διαφόρων ατόμων στο ταξίδι αυτό – και σε αρκετά άλλα που έκανε- ήταν καθοριστική για να μπορέσει να ανταπεξέλθει ώστε να έχει επιτυχημένη έκβαση. Ίσως ο υποψιασμένος αναγνώστης να σκεφτεί ότι ο Καζαντζάκης βοηθήθηκε γιατί από νωρίς ήταν επίλεκτο μέλος της μασονικής στοάς – χωρίς να θέλουμε να πάρουμε θέση και να βγάλουμε σύντομα συμπεράσματα.
Πως θα ήταν αν έγραφε αυτό το βιβλίο σήμερα ο συγγραφέας?
Δεν νομίζω ότι θα άλλαζε πολύ εκτός από τις αλλαγές που φυσιολογικά δημιούργησε με το χρόνο ο πολιτισμός . Το βιβλίο όπως είπαμε έχει φιλοσοφικό , ιστορικό , λογοτεχνικό περιεχόμενο πρωτευόντως και μετά περιγραφικό και ταξιδιωτικό. Τα νοήματα που πραγματεύεται είναι διαχρονικά, παρακινούν τον αναγνώστη να σκεφτεί και να φιλοσοφήσει και εκεί είναι το όφελος της ανάγνωσης του βιβλίου αυτού.
Στο δεύτερο μέρος
Γράφτηκε το 1958. Το ταξίδι αυτό του ζεύγους Καζαντζάκη στην Κίνα και την Ιαπωνία έγινε το 1957.
- Έγινε στην κουμουνιστική Κίνα του Μάο . Το ζευγάρι είναι φίλοι του καθεστώτος και τους υποδέχονται με τιμές . Συναντούν πολλούς αξιωματούχους ακόμη και τον πρωθυπουργό με τον οποίο φωτογραφίζονται. Είναι ενθουσιασμένοι με τις αλλαγές που βλέπουν από το προ εικοσαετίας ταξίδι του Καζαντζάκη στα ίδια μέρη.
- Στο δεύτερο αυτό μέρος παρατίθενται από την Ελένη Καζαντζάκη – γιατί ο σύζυγός της έχει αποβιώσει- οι σύντομες σημειώσεις του Καζαντζάκη από τα μέρη που έχουν μαζί επισκεφθεί. Κάθε φορά ακολουθεί η επεξήγηση και η σχετική περιγραφή από την Ελένη Καζαντζάκη. Η λογοτεχνική απόδοση συγκρινόμενη με το πρώτο μέρος του βιβλίου είναι φτωχή . Σε πολλά σημεία οι επιγραμματικές αναφορές θυμίζουν ταξιδιωτικό οδηγό. Σαν να βιάζεται η συγγραφέας να τελειώσει ένα έργο που της επιβλήθηκε. Προς το τέλος του δεύτερου μέρους παρατηρούμε ότι η γραφή είναι πιο άνετη και πιο ενδιαφέρουσα, μερικές φορές οι περιγραφές τοπίων και καταστάσεων αποδίδονται με ζωντάνια.
- Οι κοινωνικές σχέσεις του ζεύγους με εξέχουσες προσωπικότητες γίνονται ίσως και για την προώθηση των συγγραμμάτων του συγγραφέα. Συχνή αναφορά γίνεται στα πολυτελή ξενοδοχεία που διαμένουν, τα γεύματα με υπουργούς, καθηγητές κλπ
- Παρατηρούν τις διαφορές από το πρώτο ταξίδι στην Κίνα, πώς έχει αλλάξει την χώρα ο Μάο, πως ανακαινίζονται τα μνημεία … Μια αδιόρατη αίσθηση αποστροφής προς τους φτωχούς ιδίως από την σύζυγο του Καζαντζάκη( ίσως μου δημιουργήθηκε εσφαλμένα…) από ειρωνικά σχόλια και θαυμασμό σε οτιδήποτε πολυτελές και πλούσιο (παρ’ ότι κουμουνίστρια)
- Μια εκτενής αναφορά 7-8 σελίδων στην ομιλία του Τσου Εν Λάι , λεπτομέρειες σε άσχετες εκδόσεις βιβλίων , κ.α. κουράζουν τον αναγνώστη
- Ο θαυμασμός για τον Μάο , την κουμουνιστική Κίνα κλπ , οι κολακείες που απευθύνουν στους κινέζους οι οποίοι και λόγω πολιτικής προπαγάνδας τους περιποιούν τιμές είναι αναφορές που έπρεπε να παραλειφθούν.
Στο ταξίδι αυτό επισκέφτηκαν πολύ περισσότερα μέρη ιδίως στην Κίνα και μερικά ταξίδια στην ενδοχώρα έγιναν αεροπορικώς
Επίμετρο 1961 από την Ελένη Καζαντζάκη
Τις εντυπώσεις της από το μετέπειτα ταξίδι της συνοδεία φιλικού ζευγαριού στην Ιαπωνία θέλησε να μεταφέρει εμβόλιμα στο βιβλίο η κ. Καζαντζάκη.
Ο λόγος των κειμένων και το όλο στήσιμο παραπέμπει στη γραφή του συζύγου της.
Αναφέρει τις εμπειρίες και τις περιπέτειές της από τις σιντοϊκές τελετουργίες, από παραστάσεις κουκλοθέατρου και τελειώνει με μια συνέντευξη από τον ανατολιστή Γάλλο φίλο της, Herbert.
Περιέχει ενδιαφέρουσες εξειδικευμένες πληροφορίες αλλά πλατειάζει σε ορισμένα σημεία που αναφέρονται στο κουκλοθέατρο και τον σιντοϊσμό.
Ενημερωτικό σημείωμα εκδότη- επιμελητή
Το βιβλίο τελειώνει με το ενημερωτικό σημείωμα του εκδότη- επιμελητή και θετού γιού της Ελένης Καζαντζάκη Πάτροκλου Σταύρου.
Είναι ένα εκτεταμένο τμήμα εξήντα περίπου σελίδων στο οποίο διαβάζουμε αντίγραφα επιστολών του Καζαντζάκη (κυρίως) προς τα αγαπητά του πρόσωπα και ιδίως στον Πρεβελάκη . Οι επιστολές είναι σχετικές με τα ταξίδια του στην Κίνα και Ιαπωνία. Το τμήμα αυτό του βιβλίου δεν έχει λογοτεχνικό ενδιαφέρον αλλά είναι πολύ κατατοπιστικό για την προσωπικότητα του συγγραφέα και την ιδιωτική του ζωή. Οι επιστολές περιέχουν πολλά στοιχεία που δόθηκαν ήδη στα κείμενα των συγγραφέων του βιβλίου αλλά δεν είναι κουραστικές αφού ξαναθυμάται ο αναγνώστης στιγμές από τα ταξίδια και μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά για το συνολικό έργο.
ΓΕΝΙΚΑ
Ένα βιβλίο με πολλές εικόνες, δύσκολο να θυμηθεί κανείς τόσα μέρη και ανθρώπους.
Γίνεται σύγκριση τοπίων και κοινωνικής ζωής κατά την διάρκεια μιας εικοσαετίας
Μαθαίνει ο αναγνώστης πολλά ήθη και έθιμα και γενικά τον πολιτισμό των δύο χωρών Κίνας και Ιαπωνίας
Τα κείμενα διανθίζονται από στίχους και ποιήματα παλιών και νέων εγχώριων ποιητών
Εκτός του πρώτου μέρους που είναι και γύρω στις 230 σελίδες και είναι το αυθεντικό σύγγραμμα του Ν. Καζαντζάκη τα άλλα μέρη είναι εμβόλιμα . Δίνεται η εντύπωση ότι προσπαθούν να εμπλουτίσουν το βιβλίο με όσα θα ήθελε ο εκλιπών συγγραφέας να προσθέσει. Εντύπωση προκαλεί η συγγραφέας που επιγράφει το έργο της ως Ελένη Νίκου Καζαντζάκη .
Άννα Ραφαηλίδου
Lettura di libri
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου